Kao posebnu vrstu obuće, koja je u Vojvodini bila veoma rasprostranjena, možemo izdvojiti zepe. Uglavnom su plitke, otvor za nogu im doseže do članka i po obliku su slične cipelama. Izrađivane su od različitih materijala i različitim tehnikama. Najčešće su pletene od vune ili pamučnog konca, ili su šivene od nekog čvršćeg tekstila. Mogle su da imaju dodatni, čvršći đon od kože ili nekog drugog materijala. Pravljene su u domaćoj radinosti, u pojedinim zanatskim radionicama ili kao kombinacija domaćeg i zanatskog rada.

Deda i unuka u svečanoj nošnji, Hrtkovci, Srem, 1910.	Muškarac u opancima kapičarima, Doroslovo, poč. 20. veka

Opanci od sirove kože smatraju se najstarijom obućom većine evropskih i azijskih naroda. Oni su se u svom arhaičnom obliku – kao parče sirove, neprerađene kože pričvršćene za stopalo – zadržali do kraja 19. veka. Sa razvojem veštine prerade kože i razvojem opančarskog zanata pojavljivali su se i drugi tipovi ove obuće.

Proizvodnja obuće je vremenom organizovana u formi zanata, koji su se razvijali tako da zadovolje praktične potrebe, ali i odrede ulogu obuće u isticanju određenog društveno-kulturnog identiteta stanovništva. Zanati za izradu obuće su se diferencirali na osnovu vrste obuće koju su zanatlije proizvodile. Na prostoru današnje Vojvodine, od 18. veka zanatlije su bile organizovane u rufete, odnosno esnafe i cehove. Rufet je označavao užu zajednicu zanatlija iste struke, dok se ceh ili esnaf mogao sastojati iz jednog ili više rufeta i predstavljao je širu organizaciju najčešće srodnih, a ponekad i potpuno različitih zanata. Na osnovu pisanih i materijalnih tragova koji svedoče o postojanju ovih udruženja mogu se pratiti delatnosti i život čizmarskog, papučarskog, opančarskog i cipelarskog (obućarskog) zanata.

Obuća, kao sastavni deo nošnje, predstavlja važan simbol identiteta, odnosno pripadanja određenoj zajednici ili grupi, kao i težnje da se to pripadanje vizuelno predstavi. Ona nam govori o polu, uzrastu, statusu, etničkoj pripadnosti ili zanimanju onoga ko je nosi. Značenja koja se pridaju pojedinim vrstama obuće su kulturno specifična i menjaju se tokom vremena. U zavisnosti od vremena kada su nošene, razlikuje se zimska i letnja odeća i obuća, a prema ritmu svakodnevice i praznika – svakodnevna i svečana. U tradicionalnoj kulturi Vojvodine, svečanoj obući se posvećivala znatno veća pažnja nego svakidašnjoj, radnoj. Najukrašeniju i najskuplju obuću nosili su mladi ljudi, a dobijali su je pred svadbu.

Foto: Marija Erdelji

Obuća koju „nosimo, a ona nosi nas“ oduvek je bila sastavni deo nošnje; njena osnovna uloga je da zaštiti stopalo. Vrste obuće i njihov oblik, materijal od kog je izrađivana, kao i način nošenja tesno su povezani sa karakteristikama prirodnog okruženja – svojstvima terena i klimatskih uslova, kao i načinom života i privređivanja.

Na izložbi je predstavljena kolekcija obuće koja se nalazi u etnološkoj zbirci narodnih nošnji Muzeja Vojvodine i prikazuje osnovne tradicionalne vrste obuće koje su prvenstveno nošene na selu. Izloženi predmeti potiču uglavnom sa kraja 19. i iz 20. veka. Najveći deo kolekcije predstavljaju različiti proizvodi domaće radinosti i lokalnih zanatskih radionica. Među njima ima primeraka arhaičnih formi, koje pripadaju širem evropskom i azijskom kulturnom nasleđu, ali i onih koji upućuju na to da su uticaji konstantno pristizali sa Istoka i Zapada i ogledali se u usvajanju novih vrsta obuće i načina njihove izrade i ukrašavanja.