Vojna krajina je, kao pogranični vojno-odbrambeni sistem, vekovima imala značajnu ulogu u odbrani Habzburške monarhije od Osmanskog carstva. Vremenom je menjala svoje teritorijalne okvire, a posebno su bile značajne reforme sprovedene sredinom XVIII veka, kada je počelo organizovanje i Banatske vojne granice.
Graničar strelac i pešak 1700−1798.
U periodu od 1764. do 1774. godine, carica Marija Terezija (1740–1780), duž Tise i Dunava obrazovala je Banatsku vojnu granicu, organizovanu u tri puka: Srpsko-banatski, Nemačko-banatski i Vlaško-banatski puk. Dvorski ratni savet doneo je 1774. godine odluku da se Vlaški bataljon sa Ilirskom regimentom spoji, te je ta nova regimenta nazvana Vlaško-ilirska regimenta.
Početkom XIX veka kordon banatskih regimenti protezao se 67 milja Dunavom, od Pančeva do Oršave. Oko 1820. godine počela je nova reorganizacija Banatske granice. Tada su formirane dve odeljenske brigade: u Pančevu i Karanšebešu. Pančevačkoj brigadi je bio podređen komunitet Pančevo i Nemačko-banatska regimenta, a brigadi u Karansebešu komunitet Bela Crkva i Vlaško-ilirska regimenta. Kasnije, 1838. godine, od graničnih delova obeju regimenti stvoren je Ilirsko-banatski bataljon sa sedištem u Beloj Crkvi. Godine 1845. taj bataljon prerastao je u regimentu pod nazivom Ilirsko-banatska graničarska regimenta, a tada je i Vlaško-ilirska regimenta promenila naziv u Vlaško-banatsku regimentu, čija je teritorija izlazila izvan okvira današnjeg našeg Banata.
Karta Vlaško-ilirske regimente, 1811.
Tablo oficirskog kora Srpsko-banatske graničarske regimente, 1864.
Tablo oficirskog kora Srpsko-banatske graničarske regimente, 1864.
Čitav jedan vek banatski graničari su čuvali sanitetski kordon, ratovali širom Evrope, održavali veze sa svojim sunarodnicima u Turskoj, imali značajnu ulogu u Revoluciji 1848−1849, štitili srpske privilegije u okviru Habzburške monarhije, borili se „s močvarama i peščarama Banata“, sve do ukidanja Banatske vojne krajine 1872. godine.
Veselinka Marković, muzejski savetnik – istoričar
