Kog je roda Hrabrost?

U srpskom jeziku reč hrabrost je ženskog roda, kao što je slučaj i sa drugim apstraktnim pojmovima poput istine, ljubavi, pobede, ideje, nacije i mnogih drugih. Zapravo, još od antičkih vremena ovi pojmovi su u vizuelnim predstavama prikazivani u ženskom obličju, što je usvojio i neoklasicizam 19. veka. Istovremeno, epohu rađanja nacionalnih pokreta u Evropi u likovnoj umetnosti karakterisala je upotreba lika žene kao alegorijske personifikacije nacije, poput Marijane u Francuskoj i Germanije u Nemačkoj.

Sigurno je ove činjenice imao u vidu i vajar Đoka Jovanović (1861−1953) kada je 1912. godine dobio zadatak da osmisli Medalju za hrabrost Kraljevine Srbije, kojom bi se dodatno podstakli moral i zalaganje boraca u Balkanskim ratovima. Đoka Jovanović je u tom periodu već uradio nekoliko predstava Srbije, koje su uticale na likovno rešenje Medalje za hrabrost. Na spomeniku Kosovskim junacima podignutom u Kruševcu 1904. godine, nalazi se alegorija Srbije u vidu žene na tronu sa mačem i lovorovim vencem u rukama. U zgradi Narodne banke u Beogradu žena – Srbija izvedena je u formi biste, a najmonumentalnija predstava Kraljevine Srbije u vidu žene sa zastavom i krunom, u modelu izrađena još 1901, nije nikada postavljena u javni prostor. Tek je njena replika, pod nazivom Kraljevina Jugoslavija postavljena 1928. na krovu zgrade Ministarstva finansija.

Varijaciju lika žene – alegorije Srbije izveo je Đoka Jovanović na aversu Medalje za hrabrost, ali ovo rešenje nije dugo bilo u upotrebi. Zbog protesta boraca koji nisu prihvatali da lik žene simboliše Srbiju i ideal hrabrosti, već je naredne godine Jovanović uradio drugu Medalju za hrabrost. Ovu verziju medalje krasi lik Miloša Obilića, a isto rešenje je ostalo u upotrebi i nakon Prvog svetskog rata u Kraljevini SHS / Jugoslaviji, tako da od 1913. godine Hrabrost u Srbiji nosi brkove i grifona na šlemu.

Vojislav Martinov, viši kustos istoričar