Ja lično više volim staklo,…Samo da nije tako lomljivo, voleo bih ga više od zlata. Ali, ovako ne vredi, zato je i jeftino.
Petronije, Satirikon, 50, 7.
U arheološkom smislu predmeti od stakla ne predstavljaju toliko značajan materijal kao keramika, prevashodno zbog toga što su tanki i lomljivi i mnogo ređe opstaju u zemlji. Prilikom arheoloških iskopavanja najčešće se pronalaze u grobovima, često dajući uvid u društvene i ekonomske prilike nekog društva. Možemo pretpostaviti da su to bili važni proizvodi koje je pokojnik trebalo da ponese sa sobom na drugi svet.
Heksagonalni krčag
Arheološki nalazi pokazali su da se jedna vrsta stakla – emajl proizvodila još u predinastičkom Egiptu. Put staklarstva može se pratiti do u 4. milenijum p. n. e., kada je bilo razvijeno u Međurečju (Vavilonu i Asiriji), Siriji i Fenikiji. Mnogi predmeti od stakla nađeni su u kritsko-mikenskoj civilizaciji tokom 3–2. milenijuma. Homerovi opisi plavog stakla na Agamemnonovom oružju i na frizu Alkinojeve palate na ostrvu Sheriji pružaju literarne podatke o staklarstvu u mikenskoj epohi. Staklo se koristilo za izradu posuda, ličnog nakita ili malih luksuznih predmeta kojima se trgovalo diljem ovih oblasti, a i šire. Od njega su se pravile imitacije dragog i poludragog kamenja.
U rimsko vreme staklo je bilo materijal sa velikom upotrebnom vrednošću. Naročito intenzivno proizvodilo se i koristilo nakon 1. veka pre nove ere, kada su otkrića tehnike duvanja pomoću lule i peći sa visokom temperaturom omogućila smanjenje troškova proizvodnje. Od tada je postalo veoma moderno, pa su čak i mozaici koji su ukrašavali kuće imućnih rimskih građana pravljeni od njega. Podsticaj za proizvodnju predmeta od ovog izuzetnog materijala stizao je i od strane rimskih vlasti, što je uslovilo otvaranje brojnih radionica i u dalekim provincijama rimskog sveta.
Grčki filozof, geograf i istoričar Strabon, Avgustov savremenik, pisao je da je staklarska proizvodnja bila veoma inventivna jer su majstori eksperimentisali ne samo sa različitim tehnikama bojenja, već su uspevali da proizvedu stono posuđe koje je koštalo samo jedan bakreni novčić.
Staklena čaša sa natpisom
Značajna otkrića u grobovima rimskih građanki pokazuju da su predmeti od stakla dominirali u životu žena: balsamarijumi od stakla, globularni ili tubularni, čiji oblik ima poreklo u keramici, služili su za držanje parfema, kozmetičkih i medicinskih preparata. Od stakla je pravljen i nakit: narukvice, prstenje, ogrlice, niske, dijademe, a često su imitacije dragog i poludragog kamena u staklu umetane u metalni nakit.
Pored raznobojnih perli od stakla, u sklopu Antičke zbirke, u Muzeju Vojvodine čuvaju se brojne staklene posude iz rimskog perioda. Pravo je čudo da su se uprkos svojoj lomljivosti, ove posude sačuvale do danas. Arheolozi su ih pronašli tokom istraživanja dve velike rimske nekropole u selima Beška i Sviloš, u kojima su pokojnici sahranjeni sa ličnim ukrasima i drugim predmetima, koje su za života koristili. Staklene posude očigledno su bile važni proizvodi koje je trebalo na ponesu sa sobom na drugi svet.
Prelepi heksagonalni krčag pripada jednoj od prvih zbirki koju je Muzej matice srpske poklonio novoosnovanom Vojvođanskom muzeju 1948. godine. Iako su se proizvodili i tokom prva dva veka nove ere, takvi heksagonalni krčazi od stakla na našim prostorima datovani su u sredinu 4. veka.
Jedan od najvrednijih staklenih eksponata iz rimskog perioda na stalnoj postavci Muzeja Vojvodine je pehar iz nekropole u Svilošu, izrađen od tankog stakla, bledo zelenkaste boje, sa vidljivim pukotinama i spojevima. Bio je to grobni dar namenjen da služi pokojniku na onom svetu. Oblik mu je lep, koničan, a dno udubljeno sa zaobljenim ivicama. Ispod oboda ima horizontane linije i natpis ACCIPE CALICE(m) PIE ZE(se)S (Uzmi pehar, pij, na zdravlje). Ovaj tip pehara sa natpisom proizvod je rajnskih radionica, a sreće se i na ostalim nekropolama u provinciji Panoniji druge polovine 4. veka. Zajedno sa ovim predmetom, otkriven je i luksuzni krčag, importovan iz radionice kolonije Agripina (današnji Keln). Ceo nalaz potiče iz grobnice zidane od kamena i drobljene opeke, a pripadao je muškarcu koji je preminuo između svoje 35. i 41. godine. Sudeći po nalazu novca otkrivenog u njegovom grobu, možemo zaključiti da je živeo u vreme careva Konstantina I (306–337) i Konstancija II (337–361).
