Radio-aparat i sloboda medija u Drugom svetskom ratu

U današnje vreme, u kojem se globalna javnost prevashodno bori za istinito informisanje zagubljeno u opštoj medijskoj prezasićenosti i kakafoniji, teško je zamisliti da je nekada posedovanje običnog radio-aparata predstavljalo potencijalnu pretnju za vladajući poredak.

Upravo tako je bilo širom Evrope, na koju se početkom Drugog svetskog rata spustio medijski mrak, a jedinu dozvoljenu „istinu“ proizvodilo je Ministarstvo propagande Jozefa Gebelsa u Berlinu. Slušanje radio talasa, poput Radio Moskve i Radio Londona bilo je najstrože zabranjeno, a posedovanje radio-aparata bez izričite dozvole vlasti, moglo je njegovog vlasnika koštati zatvora. Zapravo, jedna od prvih stvari koje su okupatori zaplenjivali bili su radio-aparati. Svako ko se smatrao nepouzdanim elementom radio je mogao da sluša samo na javnim mestima – u restoranima i kafanama, kako bi mu bile dostupne isključivo radio-stanice Trećeg rajha i njegovih saveznika. Gebelsova propaganda je vešto stvarala medijsku sliku o velikim uspesima i skoroj pobedi Nemačke.

Slušanjem radio-stanica zemalja iz antifašističkog bloka, dobijale su se realnije informacije o stanju na frontovima. Ove informacije su pripadnici Narodnooslobodilačke borbe dalje širili posredstvom biltena sa vestima iz zemlje i sveta, koji su se umnožavali primitivnim tehnikama i ilegalno distribuirali. Na ovaj način je narod informisan o uspesima saveznika, o zločinima Trećeg rajha, o razvoju Narodnooslobodilačke borbe u okupiranoj Jugoslaviji…

Na stalnoj postavci Muzeja Vojvodine u Dunavskoj 37, izložen je radio-aparat „Minerva“ kojim su se ilegalno koristili borci Šajkaškog partizanskog odreda. Aparat su mađarske vlasti zaplenile u Čuruškoj raciji januara 1942, a vlasnicima je vraćen posle rata. Specifičnost ovog aparata je što su se Radio Moskva i Radio Berlin nalazili blizu na skali, tako da bi se, u slučaju eventulne policijske kontrole, brzo mogli pronaći „prihvatljivi“ radio talasi.