Dvanaestog juna 2020. godine Muzej Vojvodine obeležava značajan jubilej – 30 godina od otvaranja Stalne postavke
Vojvođanski muzej (danas Muzej Vojvodine) osnovan je 30. maja 1947. na temeljima „Srpske narodne zbirke ili Muzeuma”, koju je 1847. osnovala Matica srpska sa ciljem da se u njemu čuvaju sve starine i znamenitosti.
Nakon osnivanja i višedecenijskog prikupljanja predmeta stvoren je bogat fond, sa raznorodnim materijalom. U nastojanju da ga učine dostupnim najširoj javnosti, stručnjaci Vojvođanskog muzeja, osim sistematskom i stručnom i naučnom muzeološkom radu, pristupili su organizovanju brojnih tematskih izložbi. Ipak, kolektiv Vojvođanskog muzeja nikada nije napuštala ideja o stalnoj izložbi, koja bi putem muzejskih predmeta ispričala priču o prošlosti Vojvodine od praistorije do 20. veka.
Dvanaestog juna 2020. godine Muzej Vojvodine obeležava značajan jubilej – 30 godina od otvaranja Stalne postavke.
Ideja o izradi stalne izložbe javlja se već 1974. godine, kada se Vojvođanski muzej sa Petrovaradinske tvrđave preselio u zgradu u Dunavskoj 35, gde se nalazi i danas. Nakon prelaska u adaptirane prostorije bivše zgrade Opštinskog i Okružnog suda moglo se pristupiti ostvarenju velikog cilja – projektovanju i izradi stalne postavke. Velelepnu zgradu valjalo je prilagoditi potrebama Muzeja i muzejskog prostora. Tako je 1974. godine najpre izvršena delimična adaptacija zgrade, a ubrzo potom se konstruiše privremena izložba – verzija buduće stalne postavke, otvorena pod nazivom „Iz zbirki Vojvođanskog muzeja“. Biće to osnova za izradu koncepcije buduće stalne postavke.
Dvanaest godina nakon useljenja (1986) počinju ozbiljni radovi na zgradi Vojvođanskog muzeja u Dunavskoj 35, čime je on doživeo ozbiljnu rekonstrukciju, primerenu zahtevima savremene muzeološke prezentacije. U periodu od 4 godine, tj. 1986–1990, celokupna površina prvog sprata preuređena je za potrebe stalne izložbe. Sa devet međusobno povezanih izložbenih dvorana stvoren je prostor koji je ispunjavao maksimalne uslove za savremenu muzejsku postavku. Tek tada se zaista moglo pristupiti temeljnom radu na izradi stalne postavke.
Vodeći računa o zastupljenosti svih segmenata prošlosti, a na osnovu materijala koji je do tada prikupljen u Muzeju, osnove koncepcije i raspored tematskih celina osmislila je grupa od 19 autora – kustosa Muzeja: arheolozi – dr Predrag Medović, dr Jelka Petrović, dr Velika Dautova Ruševljan, Marija Jovanović, Sofija Živanović, Nebojša Stanojev, Dalibor Nedvidek; istoričari – dr Fedora Bikar, dr Antal Hegediš, Ratomir Vranešević, Vesna Sarić, Jovan Paunović; istoričari umetnosti – mr Irena Balat i Mile Ignjatović; etnolozi – dr Mirjana Maluckov, Marija Banski, Branka Idvorean Stefanović, Ivan Čakan i Vesna Marjanović. U svemu im je veliku podršku pružao tadašnji direktor Muzeja – dr Mirko Dalmacija.
Posle nekoliko godina zajedničkog predanog rada, Stalna postavka je završena i svečano otvorena 12. juna 1990. godine. Muzej Vojvodine izlazi pred javnost sa kompleksnom stalnom izložbom, koja u kontinuitetu od osam hiljada godina prezentuje prošlost i kulturno nasleđe na današnjem tlu Vojvodine.
Na izložbi su se našli mnogobrojni eksponati, koji imaju posebnu raritetnu, muzeološku i umetničku vrednost i odražavaju prošlost i kulturno nasleđe Vojvodine. Postavka je smeštena na površini od 2.000 m2 (9 dvorana), a čini je preko 4.000 reprezentativnih predmeta, ukomponovanih u nekoliko tematskih celina – Arheologija, Opšta istorija, Istorija umetnosti i Etnologija. Ona uverljivo govori o prošlosti Vojvodine od praistorije do 20. veka i civilizacijskim dostignućima ljudi koji su ovde živeli u rasponu od 8.000 godina.
Sa posebnim naglaskom na istraživanjima velikih, višeslojnih naselja na tlu današnje Vojvodine i njihovim trajanjem, arheološki deo postavke prikazuje najvrednije arheološke predmete, od starijeg kamenog doba (paleolita) do kasnog srednjeg veka.
Na njega se hronološki i tematski nastavlja istorijski deo Stalne postavke, koji prezentuje period od srednjeg veka do druge polovine 19. veka. Uz pomoć reprezentativnih predmeta, likovnih dela i arhivske građe obuhvaćeni su najznačajniji segmenti iz vojne, političke, kulturne i privredne istorije.
Na etnološkom delu postavke prikazani su narodna arhitektura, poljoprivreda, uređenje kuće, tkanje, ćilimi, običaji i narodne nošnje svih naroda koji su živeli i žive na području današnje Vojvodine.
Izloženi predmeti na slikovit i uverljiv način svedoče o čoveku sa prostora Vojvodine – o njegovom prirodnom, kulturnom i društvenom razvoju. Iako je najveći broj eksponata iz fonda Vojvođanskog muzeja, pojedine muzealije pozajmljene su iz drugih muzeja, galerija i verskih zajednica. Time je izložba dobila na atraktivnosti i reprezentativnosti, izvornosti i originalnosti materijala, bogatstvu i zanimljivosti. Po svom sadržaju, koncepciji, ali i po arhitektonskom i likovno-grafičkom rešenju i opremi, ona je, u vreme svoga nastanka, bila na nivou najuspešnijih evropskih muzejskih postavki, a kustosi Muzeja je i danas sa ponosom predstavljaju javnosti.
Recenzenti izložbe bili su akademici – istoričar dr Čedomir Popov i arheolog dr Bogdan Brukner, kao i etnolog dr Predrag Vlahović.
U pripremi i vizuelnom osmišljavanju izložbe angažovani su i spoljni saradnici: arhitekta Vlasta Petrović – za projektovanje i rekonstrukciju objekta, i vajar mr Dragan Radovanović – za izradu dizajna i tehničkog rešenja izložbe. Za svoj angažman na Stalnoj postavci umetnik Dragan Radovanović je 1990. godine dobio veoma prestižnu strukovnu nagradu Zlatnu formu Udruženja likovnih umetnika primenjenih umetnosti i dizajnera Vojvodine (UPIDIV).
Izložbu je 12. juna 1990. godine otvorio Jugoslav Kostić, predsednik Predsedništva Vojvodine. Na svečanom otvaranju Stalne postavke inspirativno je govorio i akademik, prof. dr Čedomir Popov. Tražeći na Postavci paralelu sa najvrednijim dometima ljudskog duha, on je rekao: „Muzeološke sinteze ove vrste mogu se svrstati u red onih fundamentalnih, naučnih, stručnih, umetničkih i obrazovnih rezultata, kakvi su na primer, nacionalne enciklopedije i drugi leksiko korpusi, rečnici narodnog jezika, velike sinteze nacionalne istorije … Kada jedna kulturna ustanova visokog ranga, kakva je Vojvođanski muzej, posle dugogodišnje, mnogostruke i marljive prikukupljačke delatnosti, ostvari kvalitetnu sintezu svojih istraživačkih napora, onda se može reći da je ispunila svoj osnovni zadatak i onaj pradedovski amanet koji su joj zaveštali njeni utemeljivači i osnivači“. A znameniti Teodor Pavlović i slavna Matica srpska još 1847. namenili su joj da bude „ogledalo našeg naroda u krajevima u kojima on živi“.
Iako je prošlo već punih 30 godina od njenog otvaranja, Stalna postavka Muzeja Vojvodine pleni koncepcijom i vrednošću svakog pojedinačnog eksponata, te privlači pažnju mnogobrojnih domaćih i stranih posetilaca. Postavka je u nekoliko navrata dopunjavana, a pojedini segmenti su menjani. Danas se, u skladu sa novim tehnologijama, razmišlja o njenoj modernizaciji i dopuni.
Suzana Milovanović, istoričar, muzejski savetnik
