Revolucionarna zbivanja 1848. godine zahvatila su više evropskih zemalja, proširivši se i na Habsburšku monarhiju u čijem sastavu je bila i teritorija današnje Vojvodine. Osnovni zahtevi građanske revolucije bili su promena zastarelog feudalnog društvenog uređenja, koja je podrazumevala uvođenje građanskih sloboda, rešavanje agrarnog, kao i nacionalnog pitanja pojedinih naroda. Kod Srba u južnoj Ugarskoj došlo je najpre do agrarnih nemira, a posle njihovog gušenja u prvi plan je izbilo nacionalno pitanje. Iako su se u prvim danima revolucionarnog pokreta Srbi našli pod istim zastavama sa Mađarima, verujući da se stvara demokratska Ugarska, kao zajednica ravnopravnih naroda, ubrzo je došlo do razlaza dva naroda.
Mađarska vlada pristala je da nemađarskim državljanima da samo građanske slobode, a odlučno odbijala da prizna i nacionalne. Mađarska je proglašena državom jednog – mađarskog naroda. Zahtevi za posebnim nacionalnim pravima nemađara, dakle i Srba, proglašeni su za separatizam.
Suočeni sa tim činjenicama, vođe srpskog nacionalnog pokreta, okupljeni u porti Saborne crkve u Novom Sadu, provalili su u crkvu i u znak protesta, spalili matične knjige vođene na mađarskom jeziku. Potom su se uputili u Sremske Karlovce, da bi od mitropolita Josifa Rajačića, koji je nastojao da ih održi u miru i političkoj neutralnosti, iznudili odluku o održavanju velike narodne skupštine na kojoj će narod odlučiti o svojoj političkoj sudbini, tj. budućem državno-pravnom položaju Srba u Habsburškoj monarhiji.
U skladu sa tim zahtevima, na Majskoj skupštini, održanoj 1/3-13/15. maja 1848. godine, okupljeni predstavnici srpskog naroda proglasili su Srpsku Vojvodinu kao posebnu autonomnu teritoriju koja bi obuhvatila najveći broj Srba naseljenih u južnoj Ugarskoj. Za srpskog vojvodu izabran je graničarski pukovnik Otočke regimente Stevan Šupljikac. Vojvodina, proglašena na Majskoj skupštini, obuhvatala je Srem, Baranju, Bačku i Banat. Karlovačka mitropolija je uzdignuta na rang patrijaršije, a mitropolit karlovački Josif Rajačić je proglašen za srpskog patrijarha.
O značaju Majske skupštine, proglašenju Srpske Vojvodine i događanjima koja su usledila posle nje, mnogo godina kasnije svoj sud su dali istoričari, ali koliko je bilo ushićenje uoči i odmah po održavanju Majske skupštine svedoči i činjenica da nema niti jednog uglednijeg učesnika zbivanja u Vojvodini 1848, političara, kulturnog i javnog radnika koji nije na bilo koji način progovorio o ovom događaju. Na Majskoj skupštini su bili prisutni, a potom o njoj pisali Đorđe Stratimirović, mladi vožd i jedan od glavnih ličnosti pokreta, Svetozar Miletić, osnivač Srpske narodne slobodoumne stranke u Vojvodini, književnik Jaša Ignjatović i mnogi drugi. Neki su bili skloni da u velikom nadahnuću opišu taj dan. U svojim sećanjima na Srpski pokret 1848/9. Mihailo Polit Desančić, znameniti srpski političar, i sam učesnik skupštine, napisao je o Majskoj skupštini: „Bio je to lep, vrlo lep proletnji dan, kad se u Sremskim Karlovcima 1. maja 1848. održala srpska majska skupština. Ko je učestvovao na toj skupštini, nikad neće zaboraviti taj dan, pa su hiljade Srba koji su bili na toj skupštini, nju kao najprijatniju uspomenu života u grob poneli.. To nije bio srpski kongres, već je to bio jedan veliki miting, jedan veliki narodni zbor, koji je nabujao kao kakva bujica. I sremskokarlovačka pijaca, i druge ulice, pa porta Saborne crkve i sav prostor pred mitropolitovim dvorom, pred rezidencijom, načičkan je bio narodom. Glava uz glavu, da među narodom ni najmanja stvarčica ne bi mogla na zemlju pasti…“
Odluke Majske skupštine oduševljeno su prihvaćene od celog srpskog naroda. Iako mađarska vlada nije priznala legitimitet Majske skupštine i proglasila je nezakonitim sve njene odluke, zaključci Majske skupštine postali su temelj za dalja politička nastojanja Srba u Austrijskom carstvu.
Suzana Milovanović, istoričar, muzejski savetnik
