Papučarski zanat spada u stare obućarske zanate, karakterističan za gradske sredine u tradicionalnoj privredi Vojvodine. Iz istorijskih izvora koji datiraju iz 18. veka, znamo da su papučari na ovim prostorima bili organizovani u zanatska udruženja – cehove. Cehovi ili esnafi su bili podeljeni na osnovu veroispovesti, pa su i papudžije bile okupljene u katoličkim i pravoslavnim udruženjima. Papučarski zanat je u nekim vojvođanskim gradovima bio organizovan u zajedničke cehove sa drugim, srodnim zanatima kao što su čizmarski i opančarski. U Vojvodini, majstori papučarskog zanata su najčešće bili Srbi, doseljeni iz oblasti pod osmanlijskom vlašću.
U dugom itorijskom periodu, papudžije su na ovim prostorima bile cenjeni majstori, koji su izrađivali različite vrste papuča i druge obuće – zepe, počne, opanke, često prateći poslednju modu. Papučarske radionice izrađivale su obuću i za gradsko i za seosko stanovništvo. Zanat je često prenošen sa kolena na koleno i tako ostajao u jednoj porodici kroz više generacija, kao primarno zanimanje.
Jedan takav primer je porodica Uvalić iz Sremske Mitrovice. Papučarska radionica u vlasništvu ove porodice se nalazila u Kujundžijskoj ulici u Sremskoj Mitrovici. Slobodan Uvalić, rođen 1944. godine u Sremskoj Mitrovici je papučarski zanat naučio od oca Dragomira (19132008) i od strica Pavla, očevog starijeg brata. Slobodanovi stričevi, Nikola i Stevan su takođe bili papudžije, tako da možemo da pretpostavimo da se porodica Uvalić bavila ovim zanatom i u ranijem periodu. Inventar ove radionice i proces proizvodnje u njoj opisala je Ljiljana Radulovački u svom radu „Papučarski zanat u Sremskoj Mitrovici“, objavljenom u Radu Muzeja Vojvodine, br. 36.
-
- Зепе на калупу
-
- Муста
Istraživanje kulta Sv. Spiridona kod Srba, muzejskog savetnika u Muzeju Vojvodine, Aleksandra Petijevića navelo je na put u Sremsku Mitrovicu. Tragajući za starim zanatskim radionicama koje su proslavljale Svetog Spiridona kao zaštitnika, Aleksandar Petijević je došao do Slobodana Uvalića, koji se tada više nije bavio ovim zanatom. Tom prilikom je etnološkom odeljenju Muzeja Vojvodine poklonjeno četrnaest predmeta iz ove radionice. Većina spada u redak alat koji se koristio za finu obradu kože u proizvodnji papuča (noževi, glačala, izvlakači, šila, klešta, turpije). Neke od poklonjenih alatki koriste se samo u papudžijskom zanatu, kao što su dikiš, derger i šokaljica.
Pored alata, poklonjeno je nekoliko drvenih kalupa, dva para novih, muških papuča, kao i nekoliko pari zepa, od valjanog sukna. Zepe navučene na drveni kalup verno prikazuju jedan deo procesa zanatske proizvodnje. Papudžijski drveni panj majstor je koristio kao radnu podlogu prilikom ručne obrade materijala. Uz panj, poklonjena je i drvena stolica.
Veliku pažnju privlači limena tabla na kojoj obostrano stoji natpis “Papučar, Dragomir Uvalić”, ispisan sa jedne strane ćirilicom, a sa druge latinicom. Pre Drugog svetskog rata, tabla je bila okačena o metalnu šipku, tako da su obe strane bile vidljive, ali je u periodu okupacije, bila zakucana za zid, tako da se mogla videti samo ona strana sa latiničnim natpisom. Razlog tome je zabrana korišćenja ćiriličnog pisma za vreme trajanja Nezavisne Države Hrvatske. Pored natpisa, kao reklama za proizvode iz radionice Uvalić, tablu krase likovne predstave bogato ukrašenih ženskih papuča.
Predmeti iz ove radionice bili su deo izložbe Zaboravljeni čudotvorac – kult Svetog Spiridona u srpskoj tradicijskoj kulturi. Predstavljaju bogato materijalno svedočanstvo o zanatu koji više ne postoji na prostoru Vojvodine. Radionica Uvalić bila je poslednja papudžijska radionica u Sremu.
Aleksandar Antunović, kustos, etnolog
